Hai tuần sau khi kết thúc công việc đầu tiên, tôi trúng tuyển vào vị trí Business Analyst tại phòng Tài Chính – Kế toán của một công ty Nhật Bản.
Lần đầu tiên tôi được trải nghiệm đi xe tuyến của công ty từ Hà Nội xuống nhà máy mỗi ngày. Tôi chúa mê ngủ nên hàng sáng phải dậy từ 5h15 để ăn uống chuẩn bị, 5h45 lên xe là tôi ngủ tít đến 7h10 khi xe trả khách xuống nhà máy mới tỉnh giấc. Xe của tôi vui lắm, mọi người rất hài hước và hay “đá đểu” nhau nên chiều nào về cũng ha ha hi hi cười xả láng, thi thoảng cả xe dừng dọc đường liên hoan ngô luộc hoặc nước dừa, nghĩ lại vẫn thấy ấm cúng như mới ngày hôm qua.
Lần đầu tiên tôi thấy một phòng TCKT đông đảo với số lượng nhân viên “khủng” đến vậy. Ngày đầu tiên đi làm tôi chắc mẩm mấy công ty bé có phòng Kế toán độ 3-4 người thì công ty mình lớn, chắc phải trên chục người. Vâng thì đúng là trên chục người, cụ thể là ngót nghét 30 người! Chúng tôi ngồi 3 dãy dài theo từng nhóm dưới sự quản lý của 3 chị leader. Nhân viên trong phòng đa số chạc tuổi tôi, ai cũng siêu giỏi và thân thiện, các anh chị leader cũng đều rất trẻ chỉ trên dưới 30, thế nên không khí làm việc cởi mở hòa nhã, rất dễ chịu, giúp tôi hòa nhập nhanh với môi trường mới. Vẫn nhớ những bữa liên hoan ăn “tươi”, cả phòng gọi gà hấp hoặc thịt chó về ăn (thay cho cơm khay canteen mọi ngày), lần đầu tiên tôi phải ăn thịt chó trong thế “không còn gì khác để ăn”, nhưng cũng nhờ thế mà được mở rộng vị giác. Liên quân ACC-IT biểu diễn văn nghệ, vote thi Hoa Hậu công ty, in ảnh lên cốc làm kỷ niệm chia tay bác Kikuchi, những chuyến đi du lịch xa gần cùng nhau, những bữa sữa chua chè cháo giữa giờ chiều, lần biểu diễn múa Sakura ở Lễ hội văn hóa Nhật Bản tại Việt Nam, những lần đi làm từ thiện cho trại trẻ mồ côi… ôi cả một trời kỷ niệm rực rỡ như ùa về khi tôi ngồi gõ những dòng này. Cho đến tận bây giờ tôi vẫn phải thừa nhận đây là một trong 2 công ty hiếm hoi tạo được cho tôi cảm giác Work-Life balance, làm hết sức, chơi hết mình, đi làm thấy vui, đồng nghiệp cũng như anh em bạn bè. Tôi cũng phải cảm ơn công việc này thật nhiều, nhờ gần 2 năm làm việc tại đây mà trình độ Excel và kỹ năng sử dụng phím tắt của tôi lên tay đáng kể.
Lần đầu tiên tôi được trải nghiệm sự khác biệt về văn hóa của hai quốc gia ngoài Việt Nam trong phong cách làm việc. Công ty đầu tiên tôi làm là của Mỹ, ăn mặc tự do sang chảnh, tiền nong phúc lợi xông xênh, nhưng đâu đó trong cách làm việc tôi có cảm giác thân ai nấy lo, ít sự gắn kết (không phải riêng chuyện chị L. mà tôi quan sát chung cách mọi người ở nhiều phòng ban làm việc như vậy). Có thể vẫn nói cười nhưng giữ kẽ và sòng phẳng. Còn ở công ty Nhật này, ấn tượng mạnh mẽ và tạo thiện cảm lớn nhất với tôi ngày từ ngày đầu tiên đặt chân đến nhà máy, đó là Đồng phục (một bộ đồng phục theo dạng bảo hộ lao động gồm cả áo và quần bằng vải kaki trắng). Trước và sau giờ làm, mọi người mặc thường phục, còn trong giờ làm thì toàn bộ Nhân viên, từ Tổng Giám Đốc người Nhật cho tới công nhân phân xưởng đều mặc cùng một bộ đồng phục như nhau, xóa tan khoảng cách giàu – nghèo, vị trí, cấp bậc. Tinh thần Kaizen được đề cao và thực sự được áp dụng vào công việc hàng ngày với phong trào thi đua Kaizen sôi nổi từ nhà máy đến văn phòng. Tiếng Nhật được dạy miễn phí cho bất kỳ nhân viên nào có nhu cầu học. Nhiều hoạt động gắn kết nhân viên như thi văn nghệ, lớp học khiêu vũ, thi NHC, Family day, thi đấu cầu lông… Cây xanh được trồng khắp nơi, có cả hồ điều hòa để cân bằng lại với hoạt động sản xuất công nghiệp. Các sếp Nhật khác thì tôi không rõ lắm, nhưng riêng sếp phòng tôi thì thân thiện cute cực kỳ nên ai cũng rất yêu quý bác ấy.
Công việc của tôi tại đây là giúp sếp tôi (chị Yến – một người sếp rất giỏi, tâm lý và ăn mặc cực kỳ có gu) tổng hợp các data từ nhiều phòng ban về góc độ tài chính. Sau đó chị sẽ phân tích để đưa ra các kết luận, giải pháp đề xuất lên Ban Giám Đốc.
Vì phần việc của tôi yêu cầu nhặt nhạnh các số liệu khá tỉ mẩn, chi tiết, tôi thì cận nặng nên thường khi làm Excel tôi sẽ để mức zoom màn hình 100%. Nhặt số xong, tôi sẽ gửi file qua chị. Chị sẽ xử lý phân tích trên file đó, đôi khi cần tôi hỗ trợ thêm một số thao tác thì chị sẽ gửi lại file cho tôi. Lần nào mở file ra tôi cũng thấy chị để mức zoom file chỉ khoảng 70%, chữ và số rất nhỏ. Tôi lại phóng to lên 100% để làm và gửi lại chị. Chị sửa gì đó rồi lại gửi cho tôi add thêm một số thông tin với mức zoom lại bé về như cũ.
Mấy lần như vậy, tôi thấy vừa thắc mắc vừa buồn cười. Chị Yến cũng cận nên tôi không hiểu sao chị cứ để màn hình bé thế. Cuối cùng tò mò quá, tôi đành hỏi chị lý do tại sao chị cứ zoom nhỏ màn hình đi như vậy.
Và câu trả lời của chị là: “Vì chị cần nhìn bao quát một tổng thể lớn, xem việc thay đổi 1 yếu tố sẽ ảnh hưởng thế nào đến các yếu tố còn lại”.
Chị nói mỗi một câu đơn giản thế thôi, mà sau hôm ấy tôi cứ nhớ mãi và nghĩ mãi về nó. Tôi nhận ra là một nhân viên cấp độ junior thì sẽ luôn tập trung vào những thứ tiểu tiết, lấy tính chính xác, cẩn thận, đầy đủ làm trọng. Còn một quản lý, khi ở cấp cao, tầm nhìn và bộ kỹ năng của họ hoàn toàn khác. Họ đứng ở tầm cao để nhìn nhận sự tương tác qua lại giữa các thành tố, ví dụ ở cấp độ CEO chẳng hạn, họ nhìn sự tương tác, hỗ trợ, ảnh hưởng lẫn nhau giữa các phòng ban, hay trưởng phòng 1 phòng ban sẽ đánh giá sự phối hợp ăn khớp giữa từng nhân viên ở các vị trí. Và ở level cao, tính chính xác trong thực thi (phổ biến ở cấp thấp) sẽ không còn quá quan trọng bằng óc tư duy phân tích, nhận định tình hình và đưa ra giải pháp, cũng như kỹ năng quản trị – lãnh đạo để đảm bảo toàn bộ quá trình thực hiện giải pháp diễn ra thành công.
Thứ hai, tôi lật lại vấn đề. Là vì họ ở level cao, nên họ đạt đến trình độ quản lý và bộ kỹ năng cao cấp như vậy, hay ngược lại, chính những cá nhân xuất sắc, tự mài giũa được bộ kỹ năng sắc bén với tư duy quản trị sâu rộng đã giúp họ thăng tiến lên các cấp bậc cao hơn? Có thể là cả hai. Nhưng ý thứ 2 quan trọng hơn đối với tôi, bởi nó là sự nhắc nhở bản thân tôi phải không ngừng trui rèn và mở rộng đa dạng các kỹ năng nếu mong muốn tiến lên những nấc thang cao hơn trong sự nghiệp cũng như cuộc sống nói chung.
[Cho đến sau này, khi càng va chạm nhiều với cuộc sống, tôi càng nhận ra việc “mở rộng tầm nhìn” còn quan trọng với cuộc đời một người hơn là chuyện cấp bậc công việc. Nó mang lại cho tôi những giá trị sống lớn lao hơn một cái tôi bé nhỏ và một khát khao kiếm tiền đơn thuần. Tôi không còn bị bó buộc trong những góc nhìn hạn hẹp, bảo thủ, “ếch ngồi đáy giếng” nữa. Tôi mở lòng đón nhận, học hỏi mọi điều mới mẻ (tất nhiên có gạn lọc những điều không phù hợp về giá trị đạo đức và văn hóa). Chính điều đó đưa lối dẫn đường cho tôi gặp được những người anh chị em giỏi giang, nhạy bén, giúp tôi phát triển bản thân và tự tin hơn vào những quyết định của mình. Khi thế giới thay đổi quá nhanh trong thời đại VUCA, tôi thật lòng cảm ơn bài học để đời mà chị sếp đã dạy, bởi nó giúp tôi có thể thích ứng và nắm bắt những xu hướng hiện đại được cập nhật từng ngày.]
Một câu chuyện nhỏ nhưng nhắc nhở tôi thật nhiều điều. Tôi cảm thấy vui sướng vì từng ngày, mình đều học thêm được một chút và trưởng thành hơn một chút. Kiên trì nhiều ngày với nhiều chút tích lũy thì mình cũng đi được một quãng đường kha khá rồi phải không nào?
Trong thời gian làm việc ở đây, tôi cũng gặt hái được một thành tựu cá nhân nho nhỏ, đó là tự học và thi đạt chứng chỉ Tiếng Anh IELTS 7.5 vào năm 2009. Quá trình học và thi cũng nhiều điều thú vị, tôi sẽ chia sẻ cụ thể hơn trong loạt bài “Phương pháp học Tiếng Anh hiệu quả cho người đi làm” sau.