B – Kỹ thuật Nghe:
Phương pháp Nghe hiệu quả:
Hồi luyện thi IELTS, Nghe – Nói là hai môn tôi sợ nhất trong 4 kỹ năng, vì 2 môn này đòi hỏi thời gian phản xạ nhanh, không như Đọc – Viết còn có thời gian để xử lý. Trong 2 môn này, tôi xác định Nghe là môn dễ cải thiện trình độ hơn Nói, vì đánh giá Nghe thì chỉ là nghe có Hiểu hay Không Hiểu, còn Nói thì không phải chỉ có đúng sai mà còn là mức độ lưu loát, ngữ điệu tự nhiên, từ vựng phong phú, cách tư duy sắp xếp dàn ý trả lời… tức là tiêu chí đánh giá phức tạp hơn Nghe nhiều. Do vậy, trong 2 kỹ năng này thì chiến lược của tôi là chọn Nghe làm kỹ năng tập trung tấn công để nâng cao trình độ. Kết quả, sau 3 tháng ôn luyện, từ việc là một nỗi sợ hãi, mỗi lần nghe là một lần tai thấy đặc quánh lại, Nghe của tôi tiến bộ rõ rệt và trở thành niềm vui học tập. Ngày nào bận nhiều việc overtime phải đi làm về muộn, tôi vẫn cố dành 30 phút buổi tối ôn IELTS (thay vì 2 tiếng như ngày thường), thì 30 phút đó tôi luôn ưu tiên làm bài Nghe. Khi nhận kết quả thi, tôi không thể tin vào mắt mình khi điểm Nghe đạt 8.0, cao nhất trong 4 môn! (còn lại Đọc: 7.5, Viết: 7.5, Nói: 6.5 – thấp nhất nhưng không ngoài dự đoán, vì hồi đó tôi thật sự thiếu thốn các công cụ hỗ trợ cho Speaking). Vậy tôi đã lội ngược dòng như thế nào với môn Nghe? Xin được chia sẻ với các bạn.
1/ Tôi sẽ bắt đầu với bài Nghe ở trình độ dễ trước và tăng độ khó dần lên, nhưng điều quan trọng là phải có phần transcript (phần text) của bài nghe đó, đi kèm với phần audio (phần âm thanh). Nên chọn bài nghe trên các sách/tài liệu/ website dạy tiếng Anh trước, thay vì bắt đầu ngay với việc xem phim Tiếng Anh vì phim Tiếng Anh dùng nhiều từ lóng và idioms khá khó nghe hiểu với người mới bắt đầu. Với bạn nào đang luyện thi, có thể học và luyện ngay trên các bộ đề thi cũ của chứng chỉ đó, và bấm giờ làm bài y như thi thật để quen với nhịp độ và áp lực thời gian (như hồi mình học thi IELTS, mình học và ôn thẳng trên các sách Cambridge IELTS từ quyển 1 đến quyển 6,7 gì đó). Cách xác định độ khó – dễ: Bài nghe dễ là bài có phần lớn từ vựng bạn đã biết, độ dài của bài và tốc độ nói chậm vừa phải, nếu là bài nói về chủ đề nào đó bạn yêu thích thì càng tốt. Bài nào có nhiều từ mới, bài dài, chủ đề mới lạ hoặc tốc độ nói nhanh, thì là bài nghe khó. Lưu ý: KHÔNG nghe bài nào tốc độ QUÁ CHẬM (hoặc do bạn chọn chế độ nói chậm, như Youtube bây giờ cho phép chọn chế độ nói nhanh hoặc chậm hơn so với bản gốc), lý do: 1, nói chậm gây buồn ngủ. 2, nói chậm gây mất sự tập trung chú ý của não khi các âm rời rạc nhau. Kỹ năng đọc lướt hay nghe lướt cũng dựa trên nguyên lý khoa học: khi não phải xử lý nhanh các thông tin thì nó sẽ tự highlight được các ý chính và tạo ra sự KẾT NỐI THÔNG TIN, rất cần thiết cho việc nghe hiểu – đọc hiểu.
2/ Sau đó, tôi bắt đầu Nghe một bài đó nhiều lần:
+ Lần 1: Nghe từ đầu đến cuối bài, không bấm dừng, không đọc Transcript. Khi nghe, tập trung cao độ, cố gắng hiểu được tối đa trong khả năng. Sau khi dừng bài, tự tóm tắt lại các nội dung nghe được và note lại các đoạn nào không nghe được. Lần 1 này giúp chúng ta tự đánh giá khả năng nghe hiện tại của mình, cũng như giúp tai và các giác quan khởi động.
+ Lần 2: Nghe lại bài, nhưng bấm dừng ở mỗi đoạn nhỏ mà lần 1 không nghe được, cố gắng nghe lại những từ lần 1 chưa nghe ra. Nếu vẫn chưa nghe được, tua lại riêng câu bạn cảm thấy bùng nhùng không nghe ra, nghe lại thêm 2-3 lần nữa và cố gắng đoán ý câu đó dựa trên các từ mà bạn nghe được. Nếu vẫn chưa nghe được, note lại chỗ đó. Tác dụng của lần 2 là luyện kỹ năng đoán nội dung dựa trên Key words (đây là một kỹ năng cực kỳ quan trọng, khác đoán mò bạn nhé) và cho chúng ta thêm cơ hội nghe lại lần nữa nếu lần đầu tai không kịp “bắt” âm thanh.
+ Lần 3: Đây là lần nghe quan trọng nhất, có tác dụng “chữa bệnh”. Vừa nghe bài, vừa mở transcript ra và dò phần text theo bài nghe. Gạch chân hoặc dùng bút highlight bôi đậm lên các từ mà bạn đã không nghe được ở lần nghe thứ 2. Những từ/cụm từ này sẽ ở một trong 3 dạng sau đây. Một là từ mới & hai là từ bạn đã biết nhưng bạn phát âm sai. Với cả 2 dạng này, bạn phải tra từ điển xem cách phát âm theo IPA của từ này như thế nào, tập phát âm theo và ghi chép nó vào sổ từ mới. Học thuộc nó. Trường hợp thứ ba là âm nối, tức là toàn từ bạn đã biết, và phát âm đúng từng từ riêng rẽ, nhưng bạn lại chưa nhận biết được khi nghe nối âm cuối của từ trước vào âm đầu của từ sau, tạo nên một tổ hợp từ nghe có vẻ lạ lạ. Với dạng thứ ba, hãy bắt chước băng cách đọc âm nối và nhại lại theo họ.
+ Lần 4: Đóng Transcript lại, nghe lại toàn bài và đảm bảo đã nghe được 100% bài nghe. Lần nghe này có tác dụng tổng duyệt lại những điều bạn đã học được ở lần 3.
+ Lần 5 và nhiều hơn nếu bạn có thể: Nghe lại từng câu một và bắt chước đọc lại theo băng, cố gắng bắt chước càng giống càng tốt. Tác dụng của lần này là luyện Nói cho bạn: phát âm chuẩn, trọng âm đúng, ngữ điệu tự nhiên, có lên có xuống, có nhanh có chậm, có nhấn có lướt.
Done!
Mỗi bài nghe tôi sẽ nghe ít nhất 5 lần như vậy. Nghe nhuyễn rồi mới chuyển sang bài 2. Không chuyển sang bài nghe mới khi mà bài cũ còn chưa làm đủ các bước nói trên. Dần dần, tăng độ khó của bài nghe lên, sau khoảng 10 bài là bạn đã thấy trình độ Nghe được cải thiện hơn hẳn rồi, sau 20-30 bài, bạn sẽ bất ngờ với kết quả của mình đấy!
Một số sai lầm thường gặp trong luyện Nghe:
- Chọn bài nghe không vừa sức ngay từ đầu: Bài nhiều từ mới quá, nói nhanh quá, chủ đề khó hiểu –> nghe không hiểu tí gì nên nản, bỏ luôn. Hoặc nghe luôn đối thoại hàng ngày (như kiểu xem phim Friends, How I met your mother…), họ dùng nhiều slang hoặc cách nói ẩn dụ khó hiểu quá, bạn cũng sẽ nản. Những bộ phim này sẽ rất tốt cho bạn luyện Nghe – Nói khi đã đạt trình độ khá, nhưng không nên chọn để bắt đầu học Tiếng Anh từ số 0.
- Nghe lấy số lượng, không quan tâm đến chất lượng: Nhiều bạn cố gắng nghe thật nhiều bài, nhưng bài nào cũng chỉ bật lên nghe tuồn tuột 1 lần rồi chuyển qua bài khác, những mong nghe nhiều lên sẽ giỏi. Làm như vậy không khác gì kiểu Tắm ngôn ngữ không hiệu quả mà tôi đề cập ở bài trước. Nghe sai phương pháp thì bạn có nghe 1000 bài nó cũng giống như xây nhà mà không có móng, rồi nhanh chóng sụp đổ. Bạn phải có phương pháp đúng, để xây nền móng chắc chắn trước, từ đó mới đắp lên cao vững vàng được.
- Nghe xong không học từ mới: mỗi bài nghe là một cơ hội học từ mới hiệu quả đặt trong ngữ cảnh sinh động. Học từ mới trong bài nghe với một câu chuyện, một hoàn cảnh nào đó sẽ giúp bạn nhớ từ lâu hơn nhiều so với việc bắt gặp một từ mới chơ vơ ở đâu đó.