Hôm nay bạn Pep nhận giải Khuyến khích cấp trường khối 1, cuộc thi Trạng Nguyên Tiếng Việt. Nhớ hôm bạn ấy thi, vừa làm bài vừa khóc. Vì sao khóc? Vì chưa hiểu thi là gì, chỉ biết bỗng dưng cả lớp đang ngồi học chính khóa bình thường thì Pep và một bạn cùng lớp được cô gọi ra, đi cùng các bạn lớp khác lên phòng máy tính của trường. Vì thấy các bạn lớp khác dự thi đông đảo, còn lớp mình chỉ có đúng 2 bạn, lại còn bị tách ra ngồi xa nhau. Vì chưa từng học tiền Tiểu học, học thêm, hay mua gói ôn luyện TNTV, mà lại phải làm một bài thi khá nhiều chữ nghĩa và có phần đánh đố các con. Vì có những câu hỏi trúc trắc khó hiểu, Pep muốn nhờ mẹ giải thích, nhưng mẹ – vì muốn giữ sự công bằng giữa con mình và các bạn khác – đã từ chối giải thích, khiến bạn ấy hoang mang vì thấy mẹ buông tay.
Rất nhiều lý do tạo nên sự hỗn loạn cảm xúc và lo lắng bên trong một đứa trẻ 6 tuổi, vốn bình thường đã nhút nhát nhạy cảm, khiến bạn ấy òa khóc nức nở. Pep đã muốn bỏ cuộc, nhưng nhìn ra cửa sổ thấy mẹ đứng bên ngoài ra hiệu tiếp tục làm bài, bạn ấy lại gạt nước mắt ướt đẫm tay áo để hoàn thành bài thi.
Trong khi các bạn khác làm bài bình tĩnh, thậm chí cười đùa vui vẻ, thì tôi chứng kiến con vật lộn với nỗi sợ để “lết” qua từng câu hỏi một. Tôi đã phải tự chất vấn bản thân rằng mình có ác quá không, khi bắt con chịu áp lực như vậy. Lý do mẹ cho bạn ấy tham gia cuộc thi này, cũng như các trận thi thố khác, không phải để giành giải, mà là để bạn ấy dần dần vượt qua sự nhút nhát và nỗi sợ phải giải quyết vấn đề một mình, bằng cách đối diện với nó. Vậy suy cho cùng, sự nhút nhát có đồng nghĩa với kém cỏi hay không?
Rồi tôi nhớ lại mình hồi bé. Có lẽ Pep giống mẹ, là người sống thiên về nội tâm, khép kín, có gì buồn thường gặm nhấm một mình chứ ít khi kể với ai. Tôi đã từng sợ đủ thứ và nhút nhát cực kỳ. Tôi sợ bị người khác chê cười, sợ bị đánh giá, sợ nói trước đông người, sợ làm người khác phật ý, sợ bị thua, sợ người có quyền hành, sợ thể hiện sự khác biệt của bản thân và cả những nỗi sợ phi lý khác mà người khác không thể hiểu “có thế thôi mà phải sợ???” (kiểu đi học mầm non, buồn pee mà cũng không dám xin cô cho đi pee thế là… ướt quần).
Thế còn bây giờ tôi thế nào? Tôi vẫn sợ, vì biết sợ là bản năng của con người để bảo vệ bản thân khỏi những mối nguy hiểm. Nhưng giờ nỗi sợ của tôi tập trung cho những điều chính đáng hơn, hoặc là để đảm bảo an toàn sinh mạng, hoặc là để thúc đẩy mình trở nên tốt hơn – theo tiêu chuẩn của chính mình. Còn những nỗi sợ bề ngoài khác, qua thời gian và những trải nghiệm sống thăng trầm, đã không còn có thể chi phối tôi nữa. Đó là vì tôi đã đủ trưởng thành, trải nghiệm “đánh giáp lá cà” với những nỗi sợ và hiểu biết để phân tích những nỗi sợ ấy: tại sao mình sợ, có đáng để mình sợ không, sợ thì mình được hay mất gì? Tôi của hiện tại không còn nhút nhát, thậm chí gan lì. Tôi coi trọng và kết nối mạnh mẽ hơn với chính bản thân mình, biết mình muốn gì và cần làm gì mà không bận tâm đến ý kiến người ngoài. Tôi dám bước ra khỏi vòng tròn an toàn giả tạo, chấp nhận rủi ro để khám phá những hành trình mới tinh nhưng chắc chắn giúp mình thêm vững vàng và hiểu biết.
Qua thời gian, mỗi va vấp, trượt ngã, đau buồn, đều là một cơ hội để cô bé nhút nhát ngày nào trút bỏ lớp vỏ già cỗi bên ngoài và trở thành một phiên bản mới mẻ hơn, tự tin hơn. Giống như sâu bướm xé lớp vỏ kén, xõa cánh tung bay trên bầu trời rộng lớn. Vậy thì Pep bây giờ cũng sẽ như mẹ ngày xưa. Sự nhút nhát hay nỗi sợ không có gì đáng xấu hổ, chúng chỉ là những thử thách được đặt ra để chúng ta học thêm những bài học mới trong cuộc sống này. Chúng cần thời gian để được đối mặt, giằng co, đấu tranh, rồi sau đó là được nghiền ngẫm và thấu hiểu. Một khi chúng được hiểu thông suốt, thì quá trình “lột xác” sẽ diễn ra: ta sẽ lại lớn thêm được một chút. Như Pep, tôi tin là bạn ấy đã hiểu được ý nghĩa của sự không-từ-bỏ trong cuộc thi vừa rồi.
Tóm lại, sự nhút nhát không phải là điểm yếu, mà là cơ hội để mỗi người khám phá nội lực bên trong, vượt qua giới hạn của bản thân để trở thành một phiên bản can trường và mạnh mẽ hơn. Điều quan trọng là, với con trẻ, rất cần sự đồng hành, thấu hiểu và động viên của bố mẹ để con có đủ niềm tin vượt qua hành trình rất dài ấy.