Pep dạo này đam mê món cờ vua. Bắt đầu biết đến môn này khi tới chơi nhà bạn (bạn đi học cờ vua ở trung tâm, tối về rủ Pep chơi), chàng ta mê cờ vua từ lúc nào không hay. Ngày nào Pep cũng bắt bố mẹ chơi cùng tầm chục ván mới yên tâm đi ngủ; lúc rảnh lại tự tìm và xem say sưa các clip dạy cờ vua trên Youtube cả bằng tiếng Việt lẫn tiếng Anh.
Cờ vua đặc thù là một môn thể thao trí tuệ có tính đối kháng, tức là mang tính thắng thua giữa hai phe. Nếu Pep thắng thì anh ấy vui lắm, nhảy lên hò reo sung sướng. Thế còn nếu thua thì sao? Xin thưa là khóc, dỗi, không thèm nói chuyện với ai, và không bao giờ công nhận đối phương thắng.
Không chỉ riêng cờ vua, mẹ quan sát thấy kể cả khi thua trong khi chơi các trò chơi đối kháng nói chung, hoặc trả lời sai khi mẹ đố vui, Pep cũng luôn có cảm xúc tiêu cực như thế. Sợ bị Thua, sợ bị Sai.
Điều này vừa tốt, vừa không tốt. Tốt ở chỗ nó là động lực thúc đẩy con luôn học hỏi không ngừng và cố gắng làm tốt nhất trong khả năng để giành chiến thắng hoặc làm đúng. Còn không tốt ở chỗ, con rơi vào trạng thái tâm lý tiêu cực khi không đạt được điều mình muốn. Ngoài ra vì sợ sai và thua, đôi khi con còn không dám trả lời mẹ hay nhận lời thách đấu – điều này trong tương lai có thể làm con bỏ lỡ nhiều cơ hội tốt ngay từ đầu chỉ vì con đã không dám chấp nhận thử thách. Tôi thấy mình phải tìm cách để con dám đối mặt với Thất Bại, bởi cách tốt nhất để vượt qua nỗi sợ, là đối mặt với chính nó.
- Bước 1: Rao giảng lý thuyết 🙂
Khi Pep thua mẹ trong một ván cờ, bạn ấy bắt đầu nước mắt hai hàng. Ngay lúc đó, tôi giảng giải cho Pep hiểu: “Thất bại chẳng có gì là xấu. Thất bại cho thấy là mình còn chưa làm tốt ở chỗ nào, để mình nhìn vào đó mà sửa chữa và làm tốt hơn ở lần sau. Càng nhiều lần thua cuộc, con càng học được nhiều từ các lỗi sai và sẽ dần giỏi lên. Bây giờ con thua, nhưng qua thời gian, con sẽ xuất sắc hơn và sẽ có một ngày con thắng mẹ. Practice makes perfect, con hãy nhớ điều đó.”
Pep vẫn tiếp tục rền rĩ khóc lóc, vùng vằng. Mẹ vẫn bình thản nói tiếp: “Không có ai giỏi cờ vua mà không từng thua cờ cả. Ai càng thua nhiều thì về sau người đó càng dễ trở thành người chiến thắng [Câu này mẹ cố tình nói chậm rãi và nhấn mạnh]. Vì họ đã biết hết cách để làm cho người khác bị thua như mình ngày trước. Chú Lê Quang Liêm là kiện tướng cờ vua quốc tế, chính là một ví dụ điển hình cho con thấy.”
Dĩ nhiên, những câu nói của mẹ không phải là phép thần giúp Pep tươi tỉnh ngay được. Chàng vẫn giận dỗi, mếu máo, lèo nhèo, nhưng mẹ biết đâu đó một phần ý tưởng mẹ muốn truyền tải đã đi vào tâm trí Pep. Và sau đó, cứ lần nào đánh cờ mà mẹ thắng – Pep thua, mẹ lại “tua” lại phần lý thuyết nói trên.
- Bước 2: Làm gương cho con
Tôi nghĩ ra một cách là rủ ông xã đánh cờ với mình và mời Pep làm trọng tài. Bố nó thì trình độ cờ tốt hơn tôi là cái chắc, thế nên đánh 4 ván thì mẹ thua cả 4 không trượt phát nào.
Thua ván thứ nhất, tôi nói với con: “Mẹ thua bố là tất nhiên, vì mẹ ít kiến thức về cờ hơn bố. Giống như con bây giờ mới tập chơi, còn bố chơi đã nhiều năm, con thua bố mẹ là điều tất nhiên. Nên bị thua thì chắng có gì ngạc nhiên mà phải buồn. Ván vừa nãy mẹ thua vì mẹ đi quân rất hồn nhiên, không có tính toán chiến lược. Ván sau mẹ sẽ suy nghĩ cẩn trọng hơn.” –> Dạy con chấp nhận Thất bại không phải là điều gì xấu. Quan trọng là tìm ra lý do vì sao mình Thua để khắc phục.
Thua ván thứ hai, tôi cười ha hả và bảo hai bố con: “Đây nhé, qua 2 ván chơi với bố, mẹ nhận ra bố có một số thế cờ lặp lại và khá hiệu quả trong việc thắng mẹ, đó là… Thế là mẹ bắt bài của bố rồi nhé, bố sẽ dần dần khó thắng mẹ hơn cho mà xem. Pep ạ, mẹ sẽ nghĩ cách phá những thế cờ này của bố, đồng thời mẹ cũng học những thế cờ của bố để áp dụng khi chơi với người khác.” –> Dạy con học từ Thất bại: tự biết sửa lỗi và áp dụng những kinh nghiệm hay của người khác cho mình.
Thua ván thứ ba, tôi vẫn vui vẻ chỉ ra thêm cho Pep những nước đi hay của bố, và những nước đi dở ẹc của mình dẫn đến việc mẹ bị thua. Và bảo con: “Đấy con thấy không, thua 1 ván mà mẹ học được cả một rổ kiến thức hay. Còn nếu con thắng, nhiều khả năng mình sẽ kiêu ngạo mà chẳng nhận ra được những sai lầm hay điểm yếu của mình.” –> Dạy con rằng Thắng chưa chắc đã phải là tốt, nó cũng có những mặt trái.
Thua ván thứ 4, tôi bảo Pep: “Con ạ, mẹ thua bố cả 4 ván. Nhưng con xem, ván đầu mẹ mới đánh với bố được vài nước đã thua. Ván thứ 2, thứ 3, thời gian đánh kéo dài dần ra, và đến ván thứ 4 này mẹ chơi với bố gần 30 phút mới phân thắng bại. Điều đó có nghĩa là mẹ đã chơi giỏi dần lên qua 4 ván, nên bố không thể hạ gục mẹ nhanh chóng và dễ dàng như những ván đầu tiên. Thế cũng tốt phải không?” –> Dạy con Thắng không chỉ có nghĩa là đánh bại được đối phương. Chiến thắng chính Mình-Cũ, cũng là một thắng lợi đáng trân trọng.
Pep nhìn tôi không nói gì nhưng cười bẽn lẽn, tôi biết, Pep đã hiểu những gì mẹ nói và mẹ làm.
- Bước 3: Thể hiện sự tôn trọng con ngay cả khi con thua
Sau hôm đó, 2 mẹ con vẫn chơi cờ hàng ngày và mẹ vẫn thắng đa số ván chơi. Nhưng sau mỗi ván Pep thua, tôi bắt tay con như hai kỳ thủ chuyên nghiệp và nói: “Chúc mừng con, ván hôm nay con thua nhưng mẹ thấy con đã làm rất tốt ở những bước… Con đã tiến bộ hơn rất nhiều rồi đấy, cố gắng nhé!”
*****
Cho đến một hôm, sau khoảng 4,5 ván chơi, mẹ vẫn thắng liên tục nhưng khi hai mẹ con bắt tay nhau kết thúc “trận đấu”, Pep tự nói: “Mẹ thắng con! [chủ động công nhận chiến thắng của đối thủ]. Nhưng con cũng thắng vì con đã chơi với mẹ được lâu hơn, tức là con đang giỏi dần lên [bạn ấy đã thấm những lời khuyên]. Practice makes perfect!”
Thì tôi biết mình đã thành công rồi. Bạn ấy đã dám đối mặt và công nhận Thất bại của bản thân để nhìn nó dưới góc độ tích cực hơn, biến nó thành công cụ để hoàn thiện mình. Hai mẹ con trao nhau một chiếc ôm thật lâu, thật ấm áp và Pep thì thầm vào tai mẹ: “I love you, Mommy!”.
Updates tới bây giờ là đã có những ván cờ Pep thắng mẹ đàng hoàng mà không có bất cứ sự “nhường” nào từ mẹ. Chắc hẳn những thắng lợi bước đầu đó cũng đã giúp chàng nhận ra giá trị của những ván thua liên tiếp ở thời gian đầu nhập môn. Tự hào về con lắm, chàng trai của mẹ!
Updates tiếp là hè năm 2024, tôi đã cho Pep đi học một lớp cờ vua cơ bản ở Câu lạc bộ thể dục thể thao. Bạn ấy đã có nhiều cơ hội cọ sát với nhiều anh chị lớn hơn, làm quen với nhiều phong cách và trình độ thi đấu khác nhau – điều này rất tốt cho sự phát triển chiều rộng và chiều sâu cho con. Và hình ảnh bên dưới là tin nhắn con khoe với bố sau một trận đấu giao hữu đầu giờ trong lớp cờ vua, rằng con đã đánh thắng anh MQ là người chơi cờ giỏi nhất lớp, anh ấy 13 tuổi, cao hơn con hẳn 4 mét :))) Điều làm mẹ vui nhất không phải là chiến thắng của con, mà là việc bạn ấy đã tự rút được những kinh nghiệm đáng quý sau trận đấu như sau: 1/ Do con thua nhiều rồi nên giờ con không mắc lại những lỗi sai nữa – 2/ Con xem và học theo các nước cờ hay trên Youtube – 3/ Con tập trung chơi cờ, không lơ đãng ngó nghiêng xung quanh – 4/ Tại anh MQ cận ?!?!
