Tôi có kế hoạch dạy con về tiền từ sớm. Lý do của việc này, một phần đến từ việc rút kinh nghiệm bản thân tôi. Tôi biết đến quản lý tài chính cá nhân khá muộn (32 tuổi), do đó đã lãng phí kha khá thời gian nuôi dưỡng tài sản. Lý do thứ hai, tôi tin rằng với thế hệ Gen Alpha, kỹ năng quản lý tài chính cá nhân sẽ trở thành một kỹ năng tất yếu phải có, không kém cạnh gì so với ngoại ngữ trôi chảy (thậm chí 2-3 ngoại ngữ chứ không chỉ Tiếng Anh), kỹ năng về CNTT, lập trình, sử dụng AI phục vụ công việc và đời sống và các kỹ năng mềm khác.
Hành trình của hai mẹ con
Khi Pep 4 tuổi, tôi đã bắt đầu cho con làm quen với tiền. Bắt đầu từ những việc rất nhỏ, ví dụ cho con đi chợ, siêu thị cùng mẹ, cho con nhìn thấy các giao dịch mua bán, giảng giải cho con về cách thức trao đổi tiền-hàng.
Con lên 5 tuổi, tôi cho con được mang hàng ra quầy thanh toán, đưa tiền trả cho thu ngân và nhận lại tiền thừa. Cùng lúc con bắt đầu có kỹ năng Toán nhờ tự học bằng cách xem series phim hoạt hình Numberblocks trên Youtube, tôi bắt đầu cho con ứng dụng cộng trừ nhân chia vào việc tính tổng các tờ tiền, tính tiền người bán cần trả lại… cùng với việc nhận biết các mệnh giá tiền. Sáng nào con cũng được thực hành khi đi ăn cháo sáng; Pep rất hào hứng vì được thực hành với tiền thật và cảm giác hãnh diện cầm tiền trả bác bán cháo.
Giữa 5 tuổi, con cùng mẹ làm Bảng thành tích việc tốt, trong đó, những việc làm tốt của con sẽ được quy ra điểm thưởng và tiền. Mặc dù tiền thưởng khá là ít ỏi (vì tôi không muốn mặt trái của việc ham tiền bạc, ví dụ như chỉ làm việc tốt vì tiền, ảnh hưởng đến con), việc làm này đã giúp con tiến bộ rất nhiều: hình thành những thói quen tốt cho cuộc sống, và có một chút “quỹ riêng” để con có toàn quyền quyết định tiêu dùng – mang lại cho con cảm giác tự chủ đầy tự hào.
Khi Pep lên 6 tuổi, tôi bắt đầu giải thích cho con các khái niệm mở rộng hơn về quản lý tài chính. Ví dụ đi chợ, bạn sẽ được mẹ cho quỹ 30.000đ để mua thứ mà mình thích. Vậy làm thế nào để tối ưu số hàng hóa mua được trong điều kiện ngân sách cố định? Nhân đó tôi giải thích cho con về “Khuyến mại” và cách tận dụng khuyến mại để mua được giá tốt hay nhận thêm quà tặng; dạy con nguyên tắc “Mua càng nhiều càng rẻ” (con tự suy luận và hỏi ngược lại: “Vậy nghĩa là mua càng ít càng đắt hở mẹ?”). Và bạn bắt đầu được tiêu những đồng tiền đầu tiên tự tay mình làm ra từ Quỹ thành tích việc tốt (chủ yếu là cho việc cắt tóc ngoài tiệm, mỗi lần 30k).
Con cũng bước đầu hiểu ra ý nghĩa của việc tích lũy dài hạn để mua những đồ dùng có giá trị lớn, thay vì hứng lên mua những đồ chơi nho nhỏ rẻ tiền. Mỗi chiều tan học, ở trường Pep có bác bán đồ ăn vặt kèm đồ chơi trẻ em, bác bày ra một sạp hàng đủ màu sắc thu hút bọn trẻ. Pep nhiều lần muốn mua kẹo hoặc các đồ chơi nho nhỏ. Mẹ nhân đó giải thích cho con, nếu nay con mua đồ chơi này, mai con mua đồ chơi khác, thì quỹ của con chẳng mấy chốc sẽ hết, vậy thì làm sao con có thể mua được món X (món đồ chơi xịn hơn, nhiều tiền hơn mà con đang thích nhưng mẹ chưa mua cho) được? Hơn nữa, những đồ chơi này mua về, liệu con sẽ thích chơi trong bao lâu? Như bộ đồ chơi bác sỹ con đòi bà ngoại mua cho, chơi 3 ngày con đã chán, như vậy là rất lãng phí tiền bạc. Con đã phải dành rất nhiều thời gian và công sức làm việc tốt mới kiếm được bằng đó tiền, vậy nên khi chi mua, hãy suy nghĩ thật kỹ. Con lắng nghe và không đòi mua nữa.
Những kết quả bước đầu
Cho tới giờ, tôi nhận thấy việc dạy con về tài chính sớm đã bắt đầu mang lại những kết quả tốt, trong đó lớn nhất phải kể đến là việc con biết quý trọng giá trị của đồng tiền.
– Con ít vòi vĩnh bố mẹ mua đồ chơi mà con thích. Chỉ cần bố mẹ giảng giải là món đồ đó tương đương bao nhiêu thời gian làm việc của bố mẹ mới mua được, thì con – dù vẫn còn phụng phịu – nhưng sẽ không gào thét, ăn vạ, cào mặt Chí Phèo đòi mua bằng được.
– Thành tích lớn nhất là con vào lớp 1, trong khi các bạn thường xuyên làm mất đồ dùng học tập, quần áo (nhóm Phụ huynh ngày nào cũng thấy các bố mẹ than thở chuyện con mỗi ngày đi học lại mất vài cái bút, thước, tẩy, thậm chí áo khoác) thì cho đến hết học kỳ I, Pep mới chỉ làm mất duy nhất một mẩu bút chì cùn. Trong khi các bạn thường mua đồ dùng học tập cả lố 5 10 chiếc để phòng trừ làm mất dần là vừa, thì bố mẹ Pep rất thong thả mua theo đơn vị chiếc với nguyên tắc: dùng hết mới được mua mới, chưa hỏng mà con đã làm mất thì con tự xuất quỹ riêng mua bù vào. Cô giáo đặc biệt khen ngợi con về tính cẩn thận trong việc giữ gìn đồ đạc.
– Vài tháng gần đây, Pep đồng ý cho bố mẹ cắt tóc bằng tông đơ tại nhà để tiết kiệm tiền cắt tóc ngoài tiệm. Chuyện vui vui xin kể lại ở đây để sau này cho chàng đọc lại. Cả Pep và Milo đều rất sợ cắt tóc ở nhà, vì chiếc tông đơ kêu khá to. Cảm giác có cái máy gì đó rẹt rẹt trên đầu quả là đáng sợ với tụi trẻ con. Bố mẹ đã phải bật hoạt hình ti vi át tiếng, cho các chàng vừa ăn kẹo, vừa xem ti vi, vừa cắt tóc mà vẫn không ăn thua. Thế là mẹ cho Pep 2 lựa chọn: 1 là ra tiệm cắt tóc và con tự bỏ tiền quỹ ra trả bác thợ cắt 30k, 2 là bố mẹ cắt tóc cho con tại nhà và con được thêm 10k nhét lợn. Pep… không chọn phương án nào 🙂 thế là bố mẹ chọn hộ: cắt ở nhà. Tông đơ roẹt roẹt, chàng bắt đầu rú lên khóc lóc rồi quẫy đạp. Mẹ bực quá quát to: “Thế sao vừa nãy mẹ cho con chọn, con không chọn đi ra ngoài hàng?”. Pep, nước mắt vẫn lã chã, trả lời thổn thức: “Hu hu… như thế thì con mất tiền à… hu hu”. Con mẹ không ngậm được mồm, đứng cười đủ 5 phút mới an ủi cậu chàng tiếp tục cắt, và dĩ nhiên là tặng con thêm 10k vào quỹ như đã hứa.
Hành trình học về quản lý tài chính của con còn dài lắm, vì bản thân mẹ cũng còn đang học tiếp mỗi ngày. Nhưng mẹ con mình sẽ kiên trì hoàn thành nó, con nhé, bởi mình cần làm chủ đồng tiền – vì một cuộc đời Tự Do trong tay con, chứ đừng để điều ngược lại xảy ra.